Dansen is een van de oudste expressievormen van de mens, veel ouder dan tekenen of schilderen (ondanks de grottekeningen van 30.000 jaar oud van dansende mensen die dieren imiteren). Zij delen dit met veel vogelsoorten en zoogdieren. Paradoxaal is dansen enerzijds een individuele bevrijding (een uitbundig in bezit nemen van de ruimte), anderzijds is het een teken om je te verbinden met een gemeenschap. Dansen doe je zelden alleen! Daarom is dansen een mooie manier om met elkaar in contact te komen. Neuropsychologen toonden al aan dat bij dansen veel spiegelneuronen vrijgemaakt worden, waardoor dansers zich extra inleven in de ander. De psycholoog Robert Cialdini noemt dat unity, eenheid. Als je samen iets doet, dan word je vanzelf een eenheid. Raar experiment: samen in een groep in dezelfde pas een wandeling maken, zorgt voor meer verbondenheid dan wanneer ieder z’n eigen looppas uitvoert. Muscular Bonding heet dat in de psychologie. Samen met iemand anders op de maat met je voet tikken maakt al dat je je met elkaar sterker verbonden voelt.

In alle (oude) religies wordt er gedanst bij alle belangrijke gebeurtenissen als huwelijk, belangrijke historische gebeurtenissen of een begrafenis. Dansen is van oorsprong een poging om opgenomen te worden in het spirituele universum. Een dans is een ritueel met vaststaande bewegingen en daarin vindt vaak een herbeleving plaats. De oude krijgsdansen zijn rituele herbelevingen van overwinningen op een tegenstander. In de meeste dansen is er ook sprake van een in trance komen. Sjamanen (spirituele begeleiders) slaat op trommels en genereren het bekende 200 beats per minute. Onze huidige trance en house brengen ons (al dan niet met xtc) in vervoering, net als dat gebeurt bij de dansende Derwisjen of de Lars, een volk in Turkije. Bijna altijd moedigen omstanders de dansers aan met handgeklap waarmee de mogelijkheid om in trance te komen sneller bereikt wordt. Eentonigheid is hier dus een kracht en geen gebrek aan originaliteit.

Toen ik in een uithoek in Turkije aanwezig mocht zijn bij een aantal huwelijksfeesten van de Lars, openbaarde hun dansen ook een ander aspect dat belangrijk is bij het kunnen dansen. Het is ook een teken van viriliteit. De dans is dikwijls ook een vruchtbaarheidsdans. Daarom willen vrouwen vaak graag zien hoe mannen dansen en zij denken daar uit af te lezen hoe hij in bed zal zijn. En het is zo: hoe mooier en beweeglijker je kan dansen, hoe beter je genen zijn dus hoe succesvoller biologisch de relatie zal zijn. De sjamaan slaat een danser niet voor niets met zijn trommelstok tegen de benen als het te traag gaat. Dansen is keihard werken.

De Amerikaanse antropoloog William Brown onderzocht dit. Hij maakte filmpjes van 183 jongeren en toonde alleen de silhouetten aan vrouwen en mannen. Dus of de dansers mooi (=symmetrisch) of lelijk (= asymmetrisch) waren kon niemand zien. Vrouwen die bepaalde silhouetten mooi vonden dansen, bleken onbewust ook de mooiste mannen te hebben gekozen. Andere wetenschappers ontdekten zelfs een aantal ‘dansgenen’, SLC6A4 en AVPR1a. Van dat laatste gen weten we dat het zorgt voor sociale communicatie en groepsverbinding. Conclusie: dansers zijn vaak gevoelige en extraverte personen. De psycholoog Peter Lovatt onderzocht mannelijke dansers. Hoe meer testosteron zij hadden, hoe mooier hun danspassen gevonden werden door vrouwen. En hoe moet je je dan bewegen? Als John Travolta, niet te grote of te kleine passen maar middelgrote. Die bewegingen zijn dan complex en gecoördineerd, zoals tegengestelde bewegingen tussen boven- en onderlichaam. Je armen wijd en je benen gekruist (of omgekeerd) doen het super goed bij de dames. Voor vrouwen geldt hoe minder testosteron hoe mooier (vooral dus in hun meest vruchtbare periode van hun cyclus!). Dan bewegen vrouwen onbewust meer hun heupen en minder hun andere lichaamsdelen. Zo! De antropologe Yolanda van Ede (zelf danseres) maakte er een eigen studierichting van: Sensuous Anthropology, zintuiglijke antropologie.

Toen de televisiezender RTL-4 mij vroeg iets te zeggen over het feit dat D-66 voorvrouw Sigrid Kaag op tafel klom om te gaan dansen (winnaar Kamerverkiezingen 2021), kreeg ik de mogelijkheid om iets te vertellen over onze dierlijke instincten. Wij zijn allen meer of minder bezig met zo hoog mogelijk op te klimmen op de apenrots. De hoogste op de berg is de alfa, de leider van de roedel en waag het niet om ook op de berg te klimmen. Er is boven slechts plek voor een iemand als leider. Daarom is het ook onverstandig om je hond toe te staan dat hij/zij op de bank of bed mag liggen. Wanneer je kleine kinderen hebt is dat zeker onverstandig. De alfa-wolf ligt altijd iets hoger dan de rest van de roedel. En dat is niet alleen omdat hij dan overzicht heeft. Het verschil in rangorde, daar gaat het om. En zo kijken we naar mensen die op houten blokken in de dancehall staan, hoog boven ons verheven. Zij zijn dus per definitie dominant en betrekkelijk ijdel. Val je daar op? Ga er voor maar kom niet later klagen.

Hoe komt dat toch dat tegenwoordig mannen vaak niet zo uitbundig dansen en ook niet zo vaak, dan vrouwen? Dansen was van oudsher vaak een bezigheid voor mannen. In rituele dansen werden de godinnen gestalte gegeven door verklede mannen, niet door een vrouw. Daarom was het dansen van Sigrid Kaag ook een kleine vingerwijzing naar een emancipatorisch aspect. Een vrouw doet dat niet, wat een onzin natuurlijk. Go Sigrid Go! Onze westerse danscultuur is erg mannelijk en geeft aan de vrouw een ondergeschikte rol. Mannen leiden en doen ook de ‘flips’en ‘swings’ in dansstijlen als tango en rock & roll. Vaak letterlijk weet de vrouw niet waar ze heen gaat omdat ze achteruit moet dansen, vertrouwend op het leiden van de man en in de richting die hij haar veilig wil hebben.

Wij Nederlanders hebben een wat feminiene (vrouwelijke) cultuur in tegenstelling tot de landen zo rond de middellandse zee die een meer masculiene (mannelijke) cultuur hebben. De masculiene cultuur is wat uitbundiger en dus ook beweeglijker. Wie kent ze niet, die al dansend en borden stukgooiende Grieken. Wat een vakantieherinnering!

Maar er is meer. Nederlanders zijn erg gevormd door de Reformatie. Daarin stond vooral de geestelijke ontplooiing centraal met een beteugeling van onze lichamelijke drijfveren tot gevolg. Stel je eens voor: de 12 apostelen doen een fanatieke ronde dans! Het staat in het apocriefe boek Johannes. Het heeft onze Bijbel niet gehaald. Wat te denken van het schilderij Geboorte van Botticelli waar de engelen een rondedans doen boven de kerststal? Of Het Laatste Oordeel van Fra Angelico, daarop dansen de engelen met de zielen der gezegenden? Nee, doe vandaag de dag maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. De kerkelijke instellingen hebben zich eigenlijk altijd tegen (moderne) dansen verzet maar hebben wel altijd die strijd verloren gelukkig: de wals, de flamenco, de charleston, de twist, de disco, de trance. De kerk volgde de Romeinse staatsman en filosoof Cicero die stelde dat geen mens danst tenzij hij knettergek is.