Vakkundig transformeerde de Rooms Katholieke kerk alle heidense rituelen in Christelijke symboliek. Het Sinterklaasfeest werd van een seksfeest omgedoopt in een kinderfeest. De kerstboom werd van vruchtbaarheidssymbool verandert in de markering van de geboorte van Christus. Maar in Esdonk staat de eeuwenoude spijkerkapel. Deze unieke kapel is als enige in Nederland opgedragen aan Maria Magdalena. Buiten of zelfs binnen in deze kapel kun je een heidens ritueel uitvoeren met roestige spijkers. Straks meer hierover.

Een legende vertelt over een Spaanse soldaetmajoor die in Gemert syfilis  had opgelopen en onder de zweren zat. Hij beloofde een kapel te bouwen wanneer Maria Magdalena hem zou genezen. En zo geschiedde in legendes. In 1648 lezen we voor het eerst over een lemen hut met daarin een beeld van Maria Magdalena. Op tien januari 1695 wordt de kapel officieel voor de Gemertse schepenbank overgedragen van een particulier aan de kerk. De kapel werd in dat jaar afgebroken en in steen opnieuw opgetrokken. En daar staat hij tot op de dag van vandaag aan de Esdonk 15.

In een grote nis in de kapel ligt een levensgroot beeld van Christus, dat waarschijnlijk na een verbouwing in 1853 van de oude Gemertse parochiekerk naar hier is verhuisd. Tot 1961 lag het daar met het hoofd naar de deur maar in dat jaar draaide restaurateurs van de kapel het om, zodat het nu met de voeten naar de ingang wijst. En met dit beeld is iets vreemds aan de hand. Je kunt roestige spijkers offeren of zelfs, waar de Romeinse soldaat met een speer de borstkas open stak, in de diepe wond van het beeld leggen. Zo genees je van zweren, steenpuisten en ander huidleed dat vol van roestbruine korsten zal zijn. Vroeger mocht je zelfs nog roestige spijkers in de deur en in de deurpost van de kapel slaan. Deze heidense vorm van contactmagie (wrijf de roestige spijker door de zweren  en het pus en sla hem in het hout) is ouder dan het Christendom. Ver voor Christus werd aan ijzer beschermende en helende kracht toegekend. Zo legde je een stukje ijzer in de wieg, hing je een stuk ijzer in de vorm van een ring om je nek, sloeg je spijkers in de balken van de veestal of metselde je in de muur van je huis een stuk moerasijzer. Dit alles om je te beschermen. De spijkers in hout geslagen, zetten de magisch helende krachten in werking, wekken ze op uit hun sluimering.

Die spijkers zijn in de Christelijke traditie ontdaan van hun magische heidense verwijzing en omgevormd in de vier spijkers waarmee Christus gekruisigd zou worden. De legende wil dat de Romeinse soldaten geen enkele Joodse smid vonden die de vier spijkers wilden smeden (waarna ze die mannen dan ook maar vermoordden).  Buiten de stad vonden ze een Romasmid die bereid was uit geldgebrek de vier spijkers te fabriceren. Maar tijdens het smeedden hoorde hij de stemmen van de vermoorde Joodse vakbroeders. Toen de soldaten zich lieten ontvallen dat de spijkers voor de kruisiging van Jezus bedoeld waren, schrok de Romasmid. De vierde spijker waaraan hij bezig was viel gloeiend op de grond en bleef zonder vuur daar liggen in het zand. De Romasmid vluchtte weg en net zolang als die vierde spijker verdwenen is en niet teruggebracht kan worden naar het beloofde land, zullen de Roma zwerven over de wereld en altijd opzoek zijn naar die vierde spijker. Tot op vandaag bezoeken veel Roma met roestige spijkers de kapel in Esdonk. De rode kleur van het roest verwijst naar de verloren vierde eeuwig gloeiende spijker.

En wanneer jij denkt ongevoelig te zijn voor deze spirituele en magische sferen, dan neem ik je nog even mee naar wat we in de psychologie ‘pareidolie’ noemen: ergens iets in zien wat er niet is. Pure magie dus. Kom van een afstandje naar de kapel gelopen of gereden en wat zie je dan? De kapel heeft twee ogen en een mond die open staat. Onmiskenbaar voor iedereen zichtbaar. En kijk van dichtbij in de mond en je weet wat de stenen je van verre toeriepen: heilige Maria Magdalena, bid voor ons!