Iedereen is in meer of mindere mate ideologisch gestuurd in zijn leven. Ideologisch gestuurd klinkt duur maar betekent heel gewoon dat ieder mens wel een set van ideeën of overtuigingen of visies bezit waardoor hij zich laat leiden in het leven.

Zo leerde mijn moeder mij dat je in elke keuze die je maakte in je leven je een ‘goed mens’ moest zijn en door wat je doet je de wereld wat mooier moest maken. Ook al was het slechts een regenspatje in de oceaan. Dat maakte mij tot een erg empathisch mens en dacht ik vaak niet direct aan mijn eigen belangen maar eerder aan die van een ander. Soms leidde dat tot een teleurstelling wanneer iemand anders van mij dankbaar gebruik maakte zonder er iets tegenover te stellen. Het deerde mij niet en ik ging door in mijn ideologisch gestuurde kijk op het leven: doe goed en maak de wereld een beetje mooier.

Die kijk op mijn leven kende achteraf toch ook zijn beperkingen want zo wilde ik nooit iets economisch gaan doen ‘want zinloze dingen verkopen’ om er persoonlijk rijk van te worden, dat was niet mijn ding. Of rechten gaan studeren? Nee, dat was saai en nauwelijks maatschappelijk relevant.

Pas veel later zag ik in dat je opvattingen (of die van je ouders en je omgeving) heel sturend kunnen zijn en dat dat niet automatisch positief is. Je kunt met een economische studie natuurlijk ook heel zinvolle zaken of diensten gaan verkopen en misschien rijk worden maar met dat geld zou ik hele mooie dingen kunnen gaan doen die de maatschappij veel mooier zouden maken. En door een rechtenstudie zou ik misschien Shell hebben kunnen dwingen tot een minder klimaat belastende bedrijfsvoering. Wat jammer dat ik zulke zaken niet zag toen ik een vervolgstudie ging kiezen.

Maar ook in je partnerkeuze spelen ideologische aspecten een belangrijke rol. Natuurlijk kun je extreem verschillen door politieke voorkeuren en dat lijkt me ook niet elke dag een leuke liefdesrelatie op te leveren. Ergens moet je dus wel in een aantal basale levenswaarden overeenstemmen (dus deels ideologisch met elkaar overeenkomen). Maar anderzijds is een verschil in ideeën en opvattingen ook erg vormend en lerend in een relatie. Je partner kan je zelfverzekerder maken, terwijl je zelf altijd dacht dat je een onzichtbaar muisje was. Je kan ordelijker worden terwijl je een warhoofd leek te zijn. Je grote liefde leert je dat de kaas niet van je brood hoeft te worden gepikt. Of dat jij veel geld verdient, wat door je liefhebbende partner gewoon aan goede doelen kan worden gegeven (Bill Gates en zijn ex-Melinda). Kortom; durven praten over verschillende ideologische opvattingen kan relaties verdiepen, of dat nu in liefde of vriendschap is.

We nemen onszelf en ons verleden te vaak blind mee in de keuzes van ons toekomstige leven. Dat is best vaak jammer en sluit je af voor de ontelbare dwarswegen en afslagen die er op je levenspad komen. Niet ondenkbaar is dat zo’n dwarsweg een (tijdelijke) hoofdweg wordt.

Elke keuze die je maakt kent een basale structuur. Daarover publiceerde de psycholoog Siegwart Lindenberg een prachtig boek. Het komt hier op neer dat er een van de drie doelen zijn in een keuze die je maakt.

Of het eerste doel is dat je streeft naar onmiddellijke bevrediging. Je hebt dorst en dan beslis je vrij snel welk flesje frisdrank je wilt of als er een heerlijk glas koud kraanwater wordt aangedragen, gaat het snel naar binnen. Over deze keuzes maken we ons niet zoveel zorgen en ze gaan snel.

Of het tweede doel is dat je de status en levensstandaard op langere termijn wil verbeteren. Een goed voorbeeld is mijn broer. Zijn eerste woordjes in de wieg lijken te zijn: ‘ik wil miljonair worden’. Elke keus in zijn leven richtte hij naar dat doel. De dinky toys (= speelgoed auto’s) waar hij als kind mee speelde waren dure merken als Rolls Royce en Cadillac. Een burgermans auto als Opel is in zijn immense collectie niet te vinden. En zo waren al zijn keuzes. Wel sneu dat het hem nooit gelukt is om miljonair te worden. Nu hij over de 70-tig is, is hij multimiljonair ;-). Als dat geen status is.

Of het derde doel is dat je streeft naar ‘moreel het juiste doen’ om waardering van anderen te krijgen. Een goed voorbeeld ben ik zelf: leraar geworden, een beroep met geen status en weinig salaris. Maar ik leef op de waardering van mijn studenten. Deze site heb ik opgericht om anderen te helpen, niet om er schatrijk van te worden.

Onze problemen met kiezen schuilen in het tweede en derde doel. In onze keuzes switchen we ook heen en weer tussen de drie doelen. Geen van de drie doelen is meer of minder dan de ander. Ze zijn gelijkwaardig. Realiseer dat goed.